berthevansoest

Oh, nu ben ik benieuwd! Morgen gaan Janneke Nijboer en ik het Mirjam en Mozes leiderschaps-spel doen met pioniers uit de protestantse kerk op een teamtraining. Een zelfgemaakt coachings-spel aan de hand van het leven van Mozes en Mirjam. Situaties uit de bijbel, volksverhalen, de Mechilta en de Perkei Avot, toegepast op pionieren. Bij het oefenen van het spel vanochtend, gebeurde er iets wonderlijks.

Een van de spelmomenten is, dat je een dichte kaart pakt met de vraag: “Wat heb ik nodig om de volgende stap te zetten?” Ik kreeg de kaart ‘Juwelen’. Wanneer Mozes alsmaar op de Horeb is en niet terugkomt, wordt aan de vrouwen gevraagd hun juwelen af te geven om het gouden kalf te smeden. De vrouwen deden dat niet. Ze gaven hun juwelen niet af. Ze bleven vertrouwen. De steekwoorden op de kaart gaan over geduld hebben, afwezigheid verdragen, van God, van deelnemers, en om het bieden van vertrouwen aan mensen die er niet meer in geloven.


Toen ik dit allemaal las, herinnerde ik me, dat ik deze kaart van naam veranderd had. Hij heette niet meer ‘Juwelen’, maar ‘Afwezigheid’, en had een andere afbeelding gekregen. Ik had er een andere kaart van gemaakt. De kaart die ik nu getrokken had, hoorde helemaal niet meer in het spel. Die had eruit gemoeten. Ik ging zoeken. Had ik een oude versie van het spel, zat die nieuwe veranderde kaart er wel in? Dat was zo. Beide kaarten zaten in het spel. Het zette mij aan het denken, waarom ik nu juist deze kaart ‘Juwelen’ had gekregen en niet de kaart ‘Afwezigheid’? Had dat misschien iets te maken met mijn probleem waar ik het spel voor speelde? Waarom had ik juist het niet- afgeven-van- juwelen voor een gouden kalf nodig?

Ik herkende het. Vertrouwen, blijven geloven, bleef belangrijk. Maar de kaart zei me ook: ‘Let op, je hebt iets kostbaars, geef dat niet weg. Verkwansel het niet’. Misschien zelfs wel, ‘Let op, jij bent kostbaar, heb je dat wel door?’ Deze zaken had ik nodig in de situatie waar het om ging.

Voor pioniers kan dit belangrijk zijn, op bepaalde momenten in de pioniersreis. Iets kostbaars te hebben of te willen met je plek, beseffen dat je dat niet wilt opgeven voor een doel dat het visioen niet dient, nadenken hoe je daar dan voor kan zorgen. Het besef dat jij kostbaar bent voor God, voor ieder die je ontmoet, voor je team, voor de deelnemers, voor de kerkenraad.

Ik laat beide kaarten in het spel, en geef aan de kaart ‘Juwelen’, deze nieuwe betekenis mee. En ben nu heel benieuwd of iemand dat morgen nodig heeft, net als ik vandaag.

In de Bethelkapel in Den Haag is nu al meer dan 1000 uur onafgebroken een kerkdienst bezig voor Armeens gezin dat hier 9 jaar woont en uitgezet dreigt te worden. Ook is het een pleidooi voor een ruimere toepassing van het kinderpardon voor de 400 gewortelde kinderen. Het gezin verblijft in een inpandige voormalige kosterwoning. Zolang de kerkdienst duurt, valt de vreemdelingendienst niet binnen. Ik ging een aantal uren voor in Bethel, in de nacht. We waren met z’n zessen. De familie sliep. De kerk was stil en ruim.

Voorin de kerk staat een schilderij van Maria: Madonna Del Mare Nostrum. Het is geschonken gedurende het asiel. In die nacht keken we meditatief naar dit beeld van Maria met kind. Maria rijst op uit de zee en is gewikkeld in een gouden nooddeken. Zo eentje als vluchtelingen om zich heen krijgen als ze uit hun bootje op de Middellandse Zee zijn opgepikt. We keken met de vraag, wat zij ons gaf.



Het was de eerste keer dat ik deze Madonna in het echt zag. Het beeld stond er nog niet toen ik er het eerste weekend was. Ik keek.

Het was donker in de kerk. Met gejaagde ogen keek Maria mij aan. Ik schrok ervan, gewend als ik ben aan zoete Maria’s, moederlijke Maria’s, vergevende Maria’s, en ook ongenaakbare, strenge Zwarte Madonna’s. Bijna altijd stijgen ze boven onze ellende uit. Steunen, troosten. Er zijn zelfs Maria’s met een heel wijde mantel, waar iedereen onder schuilen kan.

Maar zo was zij niet. Deze Maria was armer en behoeftiger dan ik. Ik was degene die haar troost moest bieden, een tandenborstel, warme soep, sokjes voor de blote voetjes van het kindje, en toegang tot Europa. “Is dit Maria wel?’, dacht ik. “En wat doe ik mijzelf en de kerkgangers aan, met deze meditatie?” Zo heftig was het.

Het is altijd spannend in de Bethelkapel met het kerkasiel. Zeker in de nacht. Je weet, als de IND het gezin komt ophalen, gebeurt dat ‘s nachts. En toen, terwijl ik keek naar Maria in die nooddeken, gebeurde er iets.

Ik kreeg het koud. Ik kreeg het zo ontzettend koud. En echt, ik had me warm aangekleed, met een dikke trui, tegen de kou van de nacht. Hoe langer ik keek, hoe kouder ik het kreeg. Ik werd zelf Maria in de nooddeken, die daar stond in de zee. De kou die ik voelde kwam als een schok. Koud, nat, eenzaam. Behoeftig.

Ik zat niet meer in de comfortabele positie dat ik hulp bood aan een vreemdeling, aan de ‘ander’ of de ‘Ander’ in de zee, aan de onaanzienlijke, de hongerige waar Jezus over spreekt in het evangelie van Mattheus. Met als opdracht die te voeden, kleden en op te nemen.

Nee, ik was Maria zelf in de zee met een kind op mijn arm. Het was gek. Ik was naar Bethel toegegaan vanuit mijn veilige situatie, met een paspoort in de la, om een aantal uren de kerkdienst te doen. En toen draaide alles om en was ik op dat moment zelf de ‘ander’, de vreemde, die vluchteling. In de zee. Koud was ik, alleen maar koud. Letterlijk. Het was een lichamelijke sensatie. Maar daar stopte het niet mee.

Er borrelde liefde op in mij, zachtheid, warmte. Het kwam ergens uit mijn hart. Het was niet zo dat de kou stopte. Maar die zachtheid was er ook. Die vervulde me en bewoog me. De schittering van de nooddeken werd als goud, liefde, die haar omringt en die tegelijkertijd opwelde in mijn hart. Wat mij gebeurde was geen puur individuele ervaring. Het zit diep in onze traditie verankerd.

Het is een meditatieve beweging, die gaat van afschuw en schrik, naar vereenzelviging: een lichamelijke sensatie van pijn en lijden, die dan weer verandert in liefde. In één grote gebeurtenis.

We zien die bij Franciscus. Eenzaam, vastend op een berg, ziet hij in een visioen een engel die tegelijkertijd Christus is, aan het kruis. Franciscus werd bewogen. Voelde de liefde van Christus voor hem, en voelde ook zijn pijn. Hij vereenzelvigde zich met Jezus. Wist niet meer wat van wie was, en draagt vanaf dan de kruiswonden in zijn eigen lichaam, in zijn handen en voeten en zijn zij. Met als opdracht zich om te vormen tot Christus.

Ook bij Theresa van Avila is deze innerlijke beweging te vinden. In een visioen neemt Christus het kruis van haar rozenkrans in zijn handen. Als ze die van hem terugkrijgt, ziet ze de afgebeelde wonden als vier grote edelstenen, kostbaarder dan diamant: “Ik zag het hout niet meer waarvan het gemaakt was.”

Deze innerlijke meditatieve weg zit in onze traditie, maar hij wordt niet meer onderwezen. Die weg loopt van zien, schrik en afschuw, naar de lichamelijke ervaring van pijn in vereenzelviging, en leidt tot grote liefde. Deze Madonna in haar nooddeken, geeft ons die kennis terug.

Het was kwart over vijf in de ochtend. We zaten vanaf drie uur ‘s nachts bij elkaar in de Bethelkapel in Den Haag, waar kerkasiel verleend wordt. Ik had al twee keer de zegen gegeven en was daarna weer de dienst opnieuw begonnen met “Wees hier aanwezig, en kom ons bevrijden.” In Bethel is al meer dan drie weken dag en nacht een kerkdienst aan de gang. Dit is om de politiek de kans te geven zich te bezinnen op de uitzetting van Hayarpi en haar familie en om aandacht te vragen voor een ruimere toepassing van het kinderpardon. We waren met z’n vieren. Een paar nachtvlinders waren weggegaan om nog even te slapen en voor de early risers was het nog te vroeg.

We mediteerden op een vers uit psalm 114: “Hij verandert de rots in een bron, hard gesteente in een stroom van water.” Het was onze derde meditatie. In iedere dienst zat één. We waren vijf minuten stil en hielden dan een ronde voor wie een ervaring wilde delen.

Vierend waken in de nacht is intens. Rond vijven voel je de nacht verschuiven naar de morgen. Er komt meer haast. Meer urgentie.

Ik voelde gedurende die meditatie dat ik van een harde rots veranderde in een stroom van levend water en de IND en de politiek gingen er in mee. Toen we ervaringen gingen delen, schoof mijn buurman het Liedboek naar me toe: “Dit past hier precies bij”. Het was: “De steppe zal bloeien.”

Dat hele grote van ons geloof, dat alles goed zal komen voor iedereen. Dat zit in dit lied. Iedereen komt thuis in het lied. En de doden gaan leven. Je zingt het alleen met Pasen. Anders zing je het kapot. En met een volle kerk, uit volle borst. Hier waren wij in die grote kerk, we hielden de wacht en de hoop levend, met z’n vieren.

En we zongen het. En het klonk in de hoogte en het klonk in de laagte. De tonen vlogen naar buiten, naar de slapende familie boven, langs de lichtjes voor in de kerk, met zoveel hoop ontstoken onder de Madonna della Nostra, die oprijst uit de zee met haar kind op de arm en haar nooddeken om. En de rotsen gingen open.

Zo was dat in die nacht.

Eerst ging er een luikje open. Door tralies heen werd onderzoekend gekeken: Wie zijn jullie? Opluchting, we waren voorgangers, niet de IND. Het is menens in de Bethelkerk Den Haag.

Sinds vrijdagmiddag 26 oktober wordt er doorlopend een kerkdienst gehouden. Kerkasiel voor de familie Tamrazyan. Hun drie kinderen die geworteld zijn in Nederland, komen toch niet in aanmerking voor het kinderpardon. Rust voor de familie, opnieuw beraad en aandacht voor het kinderpardon. Dat is de intentie.

Wil je meedoen aan deze enorme onderneming, een tijdje in de kerk zitten? Meebidden en zingen? Dag en nacht ben je welkom, ook als je niks met de kerk hebt. Bondgenootschap. Thomas Schenkestraat 30, Den Haag. Het luikje gaat open en dan de deur!

Ik ging laatst naar een lezing van een beroemde leraar in het boeddhisme. Ze sprak op de “Inner Peace Conference”, een conferentie in Amsterdam. Daar liep ik tegen een interessante muur op, die relevant is voor ons als pioniers, dominees en kerkelijk werkers. De lezing was van Lama Tsultrim Allione, een boeddhistische vrouwelijke leraar uit de VS. Ik weet dat ze haar best doet om gemeenschappen te stichten in verschillende landen. Dat doen wij ook in de pioniersbeweging, dus ik was benieuwd hoe dat ging. Ik sprak vrouwen aan die een tafeltje hadden met folders en boeken en vroeg of ze een gemeenschap hadden. Wat bleek, het enige wat er was, waren cursussen! Niks gemeenschap. Nou, ik vond dat zo mager en heel erg sneu voor ze. Dat ze niets anders hadden om bij elkaar te komen dan een rottige cursus.

Het waren cursussen die deze vrouwen zelf gaven. Ze waren opgeleid door Lama Tsultrim, en in hun cursussen onderwezen ze een bepaalde oefening van haar, gestoeld op de oude Tibetaans boeddhistische chödceremonie, gecontextualiseerd voor het westen. De vrouw met wie ik sprak, wees me op de emaillijst van hun cursussen. Ik was misschien wel geïnteresseerd. Ik zei dat ik die oefening vaak deed en goed kende. “Veel mensen kennen hem.” zei ze, “maar dan kan een opfrisser heel goed zijn.” Ik vond daar wel wat inzitten, maar toen bleken hun cursussen een weekend lang te duren. Er waren wel oefenavonden, maar daar mocht je pas aan meedoen als je hun weekendcursus had gevolgd. “Nou,” zei ik toen, “voor mij is dat te duur”. Ik verplaatste me vervolgens naar de zijkant van de tafel, want er wilde misschien iemand anders met haar spreken. Ik was immers geen potentiele afnemer meer.

Het kon nog even. “Doen jullie ook Chöd?” vroeg ik. Chöd is die oude boeddhistische ceremonie, die Lama Tsultrim doorgeeft, en die ik ook beoefen, maar dan een variant. Dit deden ze inderdaad, in kleine groepjes, min of meer in het geheim. Dat is zo de gewoonte. Ik vertelde haar over de chödceremonies die ik samen met een vriend deed voor mensen thuis. Ik zei dat we dit op donatiebasis deden. “Oh, echt zoals het hoort in de boeddhistische traditie”, zei ze. Ik merkte dat ze zich schuldig voelde, zij vroeg dik geld voor haar cursussen. Werken op donatie is een manier om het onderwijs voor iedereen bereikbaar te houden en daarmee ook de verlichting. Dat is essentieel, want dat is waar je het voor doet, dat iedereen op dat punt belandt. Ik vertelde dat we de ceremonie niet in het Tibetaans, maar in het Nederlands uitvoerden, voor maximale toegang. Toen stopte de conversatie. Ik stuitte op een muur. Er was geen enkele interesse. Ik bedoel, hoe interessant is dat. Je ontmoet iemand die tot een duo behoort die chödceremonies voor mensen uitvoert. Dat is uniek in Nederland. En dan ook nog in het Nederlands, dat is ook uniek, en dan ben je niet geïnteresseerd!

Ze wilde mogelijk het nare gevoel van schaamte vermijden, en mij dus ook. En er zal ook enige rivaliteit zijn tussen de verschillende chödtradities. Maar haar gebrek aan interesse kwam denk ik vooral door het verdienmodel van ‘het kleine ondernemertje’. Ze moest geld verdienen aan mij. En ik nam niet af. Dus was ze niet geïnteresseerd. Ik was misschien zelfs wel een concurrent. Ondernemerschap, waarbij je direct betaald wordt door de klant die je dienst afneemt, betekent een rem op uitwisseling, op contact. Je kijkt alleen naar het directe korte termijn belang van het inkomen dat je moet verwerven. En zo zal, dat doel van verlichting voor ieder in hun onderricht een archaïsch artefact worden en uit het zicht verdwijnen. Tot er natuurlijk iemand opstaat en dat weer in het licht zet. Daarom denk ik, is er ook geen gemeenschap ontstaan. Daar hebben ze geen belang bij.

Predikanten en kerkelijk werkers worden op dit moment niet per handeling betaald. Ze ontvangen niet per dienst direct geld van hun afnemers. Ze krijgen een som geld waar ze alles voor doen. Hun inkomen hangt niet af van hun succes en de hoeveelheid kerkgangers, dopelingen of leden die ze aanbrengen. Probleem alleen is, dat er geen geld meer is in de kerk. En dat dit toch ergens vandaan moet komen. Er wordt daarom binnen Op Goed Gerucht, bij de opleiding tot predikant en binnen de pioniersgemeenschap wel geopperd dat het goed zou zijn wanneer predikanten en pioniers de boer op gaan om geld te verdienen met het evangelie en de vaardigheden die zij ontwikkeld hebben in hun werk en opleiding. Bijvoorbeeld als coach, inspirerend spreker of als begeleider van christelijke ceremonies voor mensen buiten de kerk. Pioniers, predikanten en kerkelijk werkers worden dan kleine ondernemertjes, zoals de vrouwen die ik ontmoette. Voor sommige pioniersplekken zou het een geschikte vorm kunnen zijn om financieel zelfstandig te worden. Gemeentepredikanten zouden hiermee naast hun steeds kleinere aanstelling, geld kunnen verdienen. Op Goed Gerucht heeft er afgelopen juni een studiedag aan gewijd en er wordt nu een haalbaarheidsonderzoek gedaan of het werkbaar zou kunnen zijn voor predikanten en kerkelijk werkers. Bij de Remonstranten proberen ze dit nu uit in ‘vernieuwingsplekken’. Er worden vernieuwingspredikanten aangesteld die drie jaar tijd krijgen om naast hun werk in de gemeente nieuwe betrokkenen te werven en een stroom van geld op gang te brengen met hun initiatieven.

Dit ondernemerschap heeft dus nadelen. Predikanten worden elkaars concurrenten. Er is geen interesse meer in wat andere pastores doen. Inzet voor een gemeenschap die verder reikt dan noodzakelijk voor het inkomen, ontbreekt. Er is alleen aandacht voor iemand die een klant is. Een doel dat niet in het belang is van de afnemer, zoals de nood in de wereld, de nood direct om ons heen, of een politieke stellingname die tegen het belang van de afnemers ingaat, verdwijnt uit het oog. Het evangelie kan niet meer vrij verkondigd worden, in al zijn heilzame en profetische gestalten. De vrijheid van Christus en van het woord is niet meer gewaarborgd. Er is alleen aandacht voor het korte termijnbelang. Het langere termijnbelang verdwijnt.

Als pionier in Breda ben ik zelf in die val van de korte termijn gelopen. Ik was daar weliswaar geen kleine ondernemer, afhankelijk van klanten, maar ik was wel afhankelijk van deelnemersaantallen. Het was een pioniersplek van een plaatselijke gemeente en het voortbestaan was bedreigd. Iemand van de buiten de kerk, bood aan workshops te geven. Ik schatte in dat die weinig deelnemers zouden trekken. Voor de korte termijn leek het een slimme keuze om niet in te gaan op het aanbod; ik wilde veel deelnemers trekken. Maar voor de lange termijn was het geen goede keuze. Diegene had zich gezien gevoeld en de kans was groot geweest dat die meer betrokken was geraakt bij de pioniersplek, en daar gaat het om. Ik heb nog altijd spijt als ik er aan denk.

Al in de vroege kerk was er discussie of voorgangers direct betaald moesten worden door individuele gemeenteleden of dat ze een som geld moesten krijgen uit de hele gemeente. Dit laatste heeft de voorkeur gekregen. Maar het is dus al een hele oude discussie.

Ik maakte een krachtvoorwerp. En kwam uit op de lofzang op Prajnaparamita uit de chödceremonie.

Het was in een godinnentempel. Daar doe ik mee aan een inspiratiegroep die eens in de maand bij elkaar komt. De priesteres van de tempel had een klein oventje gekocht. En daarom gingen we van fimoklei krachtvoorwerpen maken, vormen, hangers voor aan een ketting. Het moest een half uur in de oven. Het kon diezelfde avond nog mee naar huis. We maakten dat voorwerp voor elkaar. Welke vorm dat zou zijn, lieten we opkomen door koffiedik te kijken. In koffiedik zijn altijd van allerlei figuren te zien. We dronken Turkse koffie, aten cake uit de nieuwe oven, stukjes Tony Chocolony knisperchocola en herfstbonbons, en hadden veel plezier.

Ik duidde het koffiedik in het kopje van iemand die van flinke discussies houdt. Die worden vooral op Facebook gevoerd. Ik schrik van die discussies als ik door mijn Facebookfeed scroll. Ze benemen me de adem, woede springt over, maar degene van wie ik het kopje las, heeft er plezier in. In het koffiedik zag ik grote kracht oprijzen, als een vulkaan. En ik zag ook vechtende figuren. Zijzelf zag die ook. Ik dacht, ik maak een vulkaan. Maar die mislukte. Het werd een raar driehoekje.

Fimoklei is hard, dat moet je een tijdje kneden. Eerder op de avond had ik zwart en wit door elkaar gemengd en er een bolletje van gemaakt. Je zag het wit en het zwart nog als aparte kleuren. Ik nam dat bolletje voor een nieuwe poging. Ik drukte het plat en het werd een rond schijfje. In het spel van zwart en wit in de ronde schijf was een soort vulkaan te zien. Niks meer aan doen, dacht ik. De vrouw voor wie het was, zag in het zwart en het wit haar Facebookdiscussies. Het debat waar ze van houdt, kost haar ook wat. Mensen ontvrienden haar of worden onredelijk. Toen ik vroeg wat de kracht van dit voorwerp voor haar was, zei ze: “Mezelf zijn, zoals ik ben.” Zij heeft een missie om standpunten met argumenten onderbouwd de wereld in te brengen, mensen daarmee te informeren en te overtuigen. Daar doet ze het voor.

Later dacht ik, ik heb het voorwerp weliswaar voor haar gemaakt, maar is het niet ook een krachtvoorwerp voor mij? Je kunt van alles in het koffiedik zien; het is een multi-interpretabel goedje. Ik was degene die de vulkaan in haar kopje zag en vechtende figuren. En ik ben het ook die schrikt wanneer ik door mijn feed scroll en die stevige discussies tegenkom. Wat is dan de kracht van dit voorwerp voor mij?

Aan het einde van de chödceremonie zingen we een lofzang op Pranjaparamita, de moeder van alle boeddha’s en ook die van ons. We danken haar dat ze ons ‘aardse dingen’ geeft die we nodig hebben. Die aardse dingen zijn zaken die vreugde geven en ook dingen die ons pijn doen. Door Chöd te beoefenen, gaan we ervaren dat die beide zaken eender zijn in ons, de vreugde en de pijn, de woede en de liefde. We bidden daarvoor in die lofzang, met de woorden: “dat de pijn en vreugde in mij zijn als eender, en dat ik zo het pad voltooi”. Dat je ze tegelijk ervaart. Allebei, in één teug! Bam! Het zwarte en het witte door elkaar, gevat in die platte ronde schijf, drukt dat uit.

No worries dus wanneer de vulkaan van boosheid in mij oprijst, bij het scrollen door mijn Facebookfeed, en ook op andere momenten. Laat vreugde en bliss mijn deel zijn wanneer mijn adem stokt en woede mij vervult. Daar herinnert dit krachtvoorwerp mij aan.

Er waren 500 vrouwen op het Lorelei vrouwenfestival waar ik vrijwilliger was, en waar ik ook chöd beoefende. De tenten stonden hutje aan mutje. Ik wist steeds niet zo goed waar ik kon gaan zitten om niemand te storen. Bel en trom zijn doordringend. Toen ik op een avond op een leeg veld beoefende, kwamen er een paar geschrokken vrouwen met zaklantaarns aanlopen van een naburig veld, 200 meter verderop, om uit te vogelen waar dat heldere belgeluid toch vandaan kwam. Ze vreesden een windorgel dat de hele nacht geluid zou maken en hen uit de slaap zou houden.

Ik beoefende die week voor doorstroming, vooral voor de doorstroming in de toiletblokken, waar ik verantwoordelijk voor was als vrijwilliger. Maar ja, wanneer moest ik dat doen bij de toiletten? Tijdens de workshops was het rustig op de velden, maar niet iedereen ging naar alle workshops. De workshops op Lorelei roepen veel op; deelneemsters hebben hun rust nodig. Wie weet zou er iemand met hoofdpijn in haar tentje liggen, of ziek zijn. De schatten van medevrijwilligers vonden het geen probleem, ze vonden dat ik prima tussen al die tenten in kon beoefenen, zo wie zo. Maar ja.

In Chöd werk je met je angsten, met alles waar je tegenop loopt. Ik liep tegen de angst op te storen met mijn ceremonie. Ik was ook bang dat ze me raar zouden vinden: gek hoedje op mijn hoofd, dijbeentrompetje, gestreept kleedje om. Nogal exotisch allemaal. Maar het gevoel te storen was het sterkste.

Ik besloot als dappere yogini mijn angst lief te hebben en tijdens de middagpauze in vol ornaat met domra op mijn hoofd op de T-splitsing te gaan zitten. Die was op steenworp afstand van twee velden met veel slaaptenten, en een plek waar veel mensen langskwamen. Meteen toen ik het vertelde, sloot zich iemand aan! Een medevrijwilliger ging meespelen met haar mondharp!! Het nam een heel andere draai.


Ze kreeg het benodigde onderricht om mee te mogen spelen en de mantra’s te chanten. We zaten in de zon op het gras. Er gebeurt zoveel wonderlijks op Lorelei, niemand vond het gek. Ik zong. Peggy speelde op haar harp. Het klonk prachtig. De harp zoemde speels rondom het stabiele ritme van bel en trom. De voorbijgangsters ontvingen ons mededogen. Ook de vrouwen, die vlak bij ons op het pad ceremonieel hout aan het stapelen waren, voor het vuurspringen ’s avonds, kregen mededogen toegezoemd, gezongen en gechant. En het hout voor het vuur, de toiletblokken en de borrelende buizen in de wc’s, de tenten, het healingveld, de verwenmarkt en alle vrouwen die er waren. Het was een blessing om te doen samen. De vuurdraak die later in de week verscheen op die plek, was er vast ook dankzij ons!

Yogi’s en yogini’s in Tibet trokken van enge plaats naar enge plaats, bijvoorbeeld langs crematievelden, waar ze dan in hun eentje gingen zitten beoefenen, liefst diep in de nacht. Die plekken ervoeren ze als zegenrijk, juist omdat ze eng waren. Ze gaven enge plekken aan elkaar door, zoals reizende jongeren in hostels elkaar hun mooie tochten aanraden. Ik had nog nooit in mijn eentje buiten in het donker beoefend. Van de zomer heb ik dat voor het eerst gedaan.

Het was op vrouwenfestival Lorelei, waar ik vrijwilliger was, en de de wc's schoonmmaakte op het terrein van De Banken Zeewolde. Toen er nog geen deelneemsters waren, beoefende ik op een avond op een van de velden. De reden dat ik dat op die plek deed, was aandacht voor een verstopte wc. Chöd doe je om blokkades op te heffen, en een verstopte wc is een blokkade. Het was een immens groot veld waar ik zat, met witte, lege workshoptenten. Akelig verlaten. Het was bijna donker toen ik begon en het werd steeds donkerder. Het licht in de wc's knipte tijdens de beoefening automatisch aan. Ik had een hoofdlamp mee om de tekst te lezen.


Het schoot door me heen dat ik aangevallen kon worden, aangerand, meegesleept naar zo’n lege tent en verkracht, ja misschien zelfs wel gedood. Want wat is er leuker om dat op een vrouwenfestival te doen, waar vrouwen zich veilig wanen.

Toen ik halverwege de ceremonie was, kwamen er geluiden uit het toiletblok waar ik vlakbij zat. De enge man? Spoken gerommel, omdat er door mijn beoefening van alles in gang werd gezet? Een dier? De boswachter die kwam kijken naar het toilet? Of Ellis Kersten, de vrijwilligster, die ik uit mijn ooghoek in de verte langs had zien fietsen? Het ging allemaal door mij heen.

Daar alleen buiten, had ik momenten waarop ik bang was m’n leven te verliezen. Iets wat ik onmiddellijk verwierp als irreëel, maar wel gevoeld had. Omgaan met de angst om te sterven, daar mee dealen, is de diepste laag in de chödbeoefening. Daar maakte ik iets van mee, op die avond en op andere avonden op dat festival, in mijn eentje in het donker.

Een kaart die een cliënt trekt, heeft vaak ook iets te zeggen over jou. Ook voor jou kan die kaart spiegel zijn van iets uit je leven. Op de ‘Dag van de tarot’ op 8 juli in Breda geven Els Maasson en ik daar een workshop over. We gaan oefenen in tweetallen waarbij we één kaart trekken en kijken hoe die op elk van beiden van toepassing is. Ik heb naar meer vormen gezocht van spiegeling voor onszelf, met kaarten door cliënten getrokken. In het volgende stuk heb ik uitgeprobeerd of zulke kaarten ook in een legpatroon zinnig zijn.

Gisteren gaf ik korte consulten van 1 kaart in de pauzes van een studiedag. ’s Avonds heb ik de kaarten die getrokken waren, uit het spel gehaald. Het waren zes kaarten, twee ervan waren twee keer getrokken. Ik ben net een project gestart en mijn vraag was hoe dat op de grond te zetten.

Ik had die dag gewerkt met een orakelspel rond Mozes en Mirjam. Dat zijn figuren uit de bijbel met een leiderschapsrol, die van alles meemaken, te vergelijken met wat wij beleven. De drieëndertig kaarten uit het spel zijn geïnspireerd door bijbelverhalen en andere oude geschriften.

Ik heb de zes kaarten geschud en ze omgekeerd op intuïtie in een patroon gelegd, zoals ik dacht dat ze moesten liggen. Toen ik de kaarten omdraaide, zag ik er een tent in. Een tent begrensd door vier zijden van kaarten. Midden in de tent was de plaats voor mijzelf, om te zitten. Daar lag een kaart. Elke kaart had me wat te zeggen. Maar de kaart in het midden, verraste me het meest. Over die kaart schrijf ik hier. In het midden lag de kaart van het ‘beloofde land’.

Het grote verhaal van Mozes en Mirjam is dat zij met een heel volk op weg gaan naar een land waar het goed leven is. Het ‘beloofde land’ is een land met rijke oogsten, druipende honing en grote, zoete druiventrossen. Daar is plek voor zieken, wezen, weduwen, en vreemden. De kaart van het beloofde land representeert in het spel je droom en de richting die je uit wil. Dit land waar het goed leven is, is voor mij altijd iets wat in de toekomst is, in de verte, in de mist. En dat eigenlijk nooit bereikt zal worden. In mijn idee hoorde die kaart ergens aan de rand van de tafel te liggen waarop de kaarten lagen, ver weg van mij.

Maar de kaart van het beloofde land lag niet ver weg, was niet onbereikbaar, hij lag in het midden van de tent, op de plek waar ik zat. Dit zei me een heleboel over mijn vraag, hoe het project waar ik mee begonnen ben, op de grond te zetten. Het zei me met verwondering te werk te gaan. En vanuit een gevoel van overvloed, van welkom zijn en van ontspanning. Het werd me duidelijk dat dit een zoet project is, van genot en plezier. En dat iedereen die ik tegenkom en waar ik mee spreek, ook wie ik vreemd vind, mij iets te geven heeft en ik aan hen. Dat het beloofde land er eigenlijk al is, als ik het zo aanpak. En dat het daarom gaat in het project.

Het bood me inzicht, dit legpatroon met kaarten door anderen getrokken. Hoe doe je dit? Op een rijtje:

1. Pak de getrokken kaarten uit je spel. Als dit teveel kaarten zijn voor een legpatroon, kies dan de kaarten die meerdere keren getrokken zijn. Die hebben je het meest te zeggen.
2. Schud de kaarten, en leg ze intuïtief omgekeerd neer in een patroon.
3. Bij mij werkte het goed om de posities in het patroon niet te benoemen. Maar wil je ondubbelzinnige duidelijkheid, dan helpt het om dat wel te doen. Denk dan aan: fundament, doel, hulp, verleden, obstakel, verlangen, angst, talent, enz.
4. Keer de kaarten om en duid ze.
5. Sluit af met je aandacht te richten op de mensen die de kaarten getrokken hebben in jouw consulten en jou dit inzicht geboden hebben. Dank hen.

Ons kralensnoer van knekelplaatsen. Nog 100 te bezoeken. Afgelopen week gaven we ceremonies in de duinen bij Overveen. Tijdens de tweede wereldoorlog werden de voor burgers ontoegankelijke duinen gebruikt voor het executeren van mensen en werden duinvalleien massagraven voor doden uit allerlei gevangenissen in Nederland. Al in mei 1945 werden deze graven gevonden. Het grootste bevatte 199 doden, het kleinste 1, Hannie Schaft. Dit hele duingebied is, zoals de kunstenaar Armando dat noemde, een "schuldig landschap".



Wij zijn bezig aan een Chöd pelgrimage langs dergelijke plekken. Geschonden plekken, plekken van schaamte, plekken van angst, plekken van sterfte door mensenhand. Wat blijft is de liefde, de deernis. We luisteren naar de teksten die we zelf zingen: een roep om de Moeder, een beroep op goede krachten, een hoop op zegen. We komen met lege handen en delen onze overvloed, onze zo moeizaam verkregen wijsheids-honing.

Er zijn een heleboel legenden rond de geboorte van Jezus. Over een vogel, die het kindje in slaapt zingt in de stal. Over een spin die een web weeft voor de ingang van een grot, zodat de soldaten van Herodes die Jezus zoeken, hem niet zullen ontdekken.

Er zijn ook zulke legenden over Johannes. Ook naar hem zochten de soldaten van Herodes. Zijn geboorte was wonderlijk. Zijn moeder Elisabeth was te oud geweest om een kind te krijgen, dus Johannes zou een bijzonder kind kunnen zijn, een bedreiging voor em. Toen Elisabeth hoorde dat Herodes haar zoon zocht, vluchtte ze met hem naar de bergen. Toen ze hoog in de bergen voor een grote rots stond, riep ze: “Berg van God, alsjeblieft, neem deze moeder en haar kind in je op.” Haar stem weerkaatste tussen de rotsen. En in de stilte die volgde gebeurde het. De rots opende zich en nam moeder en kind in zich op. Dat hoop je toch, voor alle kinderen in deze wereld, dat wanneer de moeder te uitgeput is om te troosten, er vogels zijn die voor hen zingen, dat een web van een spin hen verbergt als ze moeten vluchten en dat er een rots is die zich opent en hen binnenlaat als ze achtervolgt worden. Dat zo de hele schepping van God meewerkt aan het brengen van vrede. In een groots en kosmisch gebeuren.

Diepe en grote verlangens komen op als het zo donker is buiten als nu, en het licht ver weg. Naar hoop en vrede. Naar dat blinden weer kunnen zien, doven weer kunnen horen en doden weer leven. Naar dat Christuskind, dat dit allemaal vertegenwoordigt.

Er is een gewaagde reclame op tv van supermarkt Plus, dat zulke grote verlangens laat zien. Dat gaat over een meisje met gescheiden ouders. Ze woont een deel van de week bij haar vader en een deel van de week bij jaar moeder. Met haar knuffel gaat ze heen en weer. Je ziet haar in de auto van haar vader stappen, zwaaiend naar haar moeder. Je ziet haar in zijn flat een armetierig kerstboompje optuigen. Je ziet haar terugkomen bij haar moeder, en daar een kerstboom opzetten, maar dan een hele grote, en de nieuwe partner van haar moeder helpt mee. Zo gaat ze heen en weer tussen haar moeder en haar allenige vader. Als het bijna kerst is laat ze een kadootje achter bij haar vader, onder het armtierige kerstboompje. In het pakje zit een gourmetpannetje uit het huis van haar moeder. En met dat pannetje stapt de vader met kerstmis het huis van de moeder binnen en krijgt hij een plaats naast een stralende dochter.

Een diep verlangen spreekt hier uit, van kinderen met gescheiden ouders, de ouders bij elkaar, zonder ruzie. Een diep verlangen ook van ons allemaal, naar harmonie, naar samen. Het is een harmonie waarin je allerlei angels en stekels vermoedt, met pijnlijke verlegenheden en verdriet. Dappere familie die dit aandurft, de nieuwe partner en de gescheiden vader samen aan tafel. Dat kan lang niet altijd. En dat kan je juist zo voelen met kerst. De conflicten die er zijn in je familie, soms onderhuids, soms luid en duidelijk en soms doordat je geen contact meer kunt hebben.

Johannes en Jezus vormen een groot contrast. Het is mooi dat Johannes centraal staat, op dag van de heilige nacht, waarin de geboorte van Christus gevierd wordt. Johannes is zo heel anders dan dat kind in de kribbe, dat zo zoet en weerloos is. Johannes is stoer en groot. Hij draagt een kamelenharen mantel, vast veel en vaak en als hij eet, eet hij sprinkhanen en wilde honing. Ver weg van de mensen woont hij, alleen in de woestijn.

Johannes roept op tot inkeer. Mensen komen naar hem toe in de woestijn en vragen wat ze moeten doen. Tegen soldaten zegt hij, dat ze niemand moeten afpersen. Tegen de belastingambtenaren dat ze niet meer moeten geld moeten vragen dan ze is opgedragen, en alle mensen die te eten hebben, roept hij op dat te delen. Johannes wil dat mensen anders gaan leven.

Als profeet die oproept tot inkeer staat Johannes voor ons, in zijn ruwe kamelenharen mantel. Hij laat ons het licht zien, hoe het wel zou kunnen zijn. Met z’n allen aan tafel. Geen oorlogen. Niemand die hoeft te vluchten.
Het gekke is, hoe meer wij in contact komen met het licht, met hoe mooi en goed het zou kunnen zijn, hoe meer we het donker zien, wat moeilijk is en helemaal niet gaat. Dingen die we zo graag anders zouden willen, al kunnen we er vaak helemaal niks aan veranderen. Zo van: “Ah ja, dat had ik graag gewild deze kerst, dat mijn dochter kwam, dat we samen zouden zijn.” Of: “dat ik fijn rond de tafel kon zitten met de hele familie, de lam bij de leeuw.” Johannes zegt, ziet dat, erken dat. Laat het er zijn: de verlangens, het gemis, de boosheid om alles wat er niet is, en misschien wel nooit meer, dan geeft dat ruimte. Dat geldt ook voor onze uitvallen, onze geniepigheid, momenten dat we onze mond hielden, terwijl we hadden moeten spreken. Als je die dingen durft te zien en erkennen: “ja, dat is zo,” dan geeft dat opluchting. Dat is de weg van inkeer, de weg van Johannes.

Je kunt die weg alleen gaan als het je gegeven is je door verlangen te laten raken, als je het licht kunt voelen. Dat lukt niet iedereen. We lazen vanmorgen in het evangelie over mensen die zich niet kunnen laten raken. Zo teleurgesteld door wat het leven hen gaf, dat ze nergens meer in geloven. Er staat: wanneer je voor hen op een fluit speelt, willen ze niet dansen, wanneer je een klaaglied zingt, willen ze niet rouwen. Afgestompt zijn ze. Ze willen Johannes niet omdat hij niks eet en drinkt, en wie weet van een demon bezeten is. Jezus willen ze ook niet, omdat hij teveel eet, dronken is en ook nog eens een vriend van tollenaars en zondaars. Ze genieten niet. Ze rouwen niet. Ze geloven nergens meer in.

Het mooie van Johannes dat hij blijft roepen en wenken en wijzen naar het licht. Hij blijft daar staan in zijn kamelenharen mantel. En brengt ons in contact met wat we anders zouden willen in ons leven, met wat we liever anders gedaan zouden hebben, met ons verdriet en berouw, met ons diepe, diepe verlangen naar eenheid en harmonie. Op die manier wijst hij de weg. We hebben Johannes nodig om Kerstmis te kunnen beleven. Hij effent de weg, verwijdert stenen en obstakels voor de wijsheid en het licht. Jezus en Johannes kunnen niet zonder elkaar.

Jezus zet zichzelf helemaal in de traditie van Johannes. Hij ziet Johannes als Elia waarvan de profeten spraken, dat hij terug zou komen. Johannes, op zijn beurt wijst naar Jezus, als de Messias, als degene die verwacht wordt. Voordat Johannes en Jezus geboren worden ontmoeten ze elkaar al, in de buiken van de zwangere Elisabeth en Maria. Johannes springt dan op van vreugde. Herkenning, verwantschap.

Waar is dat kind dan concreet, in ons leven? Waarin kunnen we het licht van dit kind herkennen? Het is er aan die tafel uit de reclame met de gescheiden vader en moeder, hun dochter en die nieuwe partner, met alle ongemakkelijkheid die er bij hoort. Het is er in de pijn van weer niet als familie bij elkaar. Het kerstkind is allang beneden als je morgen naar beneden komt om aan de ontbijttafel te zitten. Het is er in je verdriet dat je zacht maakt voor jezelf.

Johannes wijst het je. Hij effent de weg. Zodat dat kind, zacht en teer de deuren opent van je hart en daarin binnentreedt.

Amen

Gelezen: Jesaja 62:8-12; Mattheus 11:2-19.
In de Lichtkring, PKN Hoofddorp, 24 december 2017

Bezin je in de maand augustus met de heiligen: down to earth en spiritueel. Elke dag heeft een eigen heilige. Trek een tarot of orakelkaart, of laat je verassen door de vraag.

St. Alfonsus de’Liguori is gezien aan het sterfbed van paus Clemens XIV, terwijl hij tegelijkertijd in zijn kloostercel was, vier dagreizen bij de paus vandaan. Dat is bilocatie! Het speelde een grote rol in zijn heiligverklaring.

Vraag voor een kaart: Op welke tweede plek ben ik aanwezig op dit moment?

Jezus tussen de dieren. Altaar gemaakt voor de cursus sjamanistisch werken met de tarot. Hier toen ik de cursus gaf in de Tempeltraining, leergang van Debora Zacheriasse.

Het is vandaag de feestdag van St. Fabianus (250). Hij ging als boer naar de stad om zijn waren te verkopen. Hij was paus, toen hij die nacht ging slapen. Vandaag is de inauguratie van Trump. Het doet me denken aan het moment dat we wakker werden en Trump gekozen bleek als president, tegen alle verwachtingen in. Een wonderlijk samenvallen. Maar daar houdt de vergelijking op. Er was een pausverkiezing op de dag waarop Fabianus nietsvermoedend naar de stad was gegaan. Volgens de legende streek er een duif op zijn hoofd neer. Dat was het teken: St. Fabianus was ‘aangeraakt door God’ en werd tot paus verkozen.

Vraag om de kaart bij te trekken: Wanneer wordt/ben/voel ik mij aangeraakt door God/spirit/het goddelijke?


De kaart die ik trek als antwoord op de kaart is die Servant of the Holy Rood, Jozef van Arimathea. De rijke zakenman met de tuin die zorgde voor het graf van Jezus. Volgens de Arthurlegenden bracht hij de graal naar Engeland. De kaart correspondeert met de ridder van staven in de traditionele tarot. Toen Jozef in Glastonbury kwam en zijn staf van een meidoorntak even neerzette om te rusten ging die wortelen. En dat vind ik zo mooi. Een staf die onmiddellijk wortel schiet en gaat bloeien. Hij doet denken aan de staf van Aaron in het paleis van de farao in Egypte, die veranderde in een slang om de macht van God te laten zien, zodat de farao het volk Israël zou laten gaan. Op de tarotkaart bloeit de staf. En springt van enthousiasme en vurige wil uit het kader.

Aangeraakt door God, wanneer en hoe, dat blijft een geheim. Maar ik heb ook een staf. Dit is hem:

In Oosters Orthodoxe Kerken wordt op 19 januari de doop van Christus in de Jordaan gevierd met de Grote Waterwijding. Meestal gebeurt dit in een doopvont en krijgen kerkgangers een flesje gewijd water mee naar huis. In Hemelum waar een Russisch-orthodox klooster is, gebeurt dit buiten. Er wordt een kruis in de Moarre gegooid en weer opgedoken (koud). Water is bedreigend en levengevend. In water kun je verdrinken en water geeft leven.

Vraag voor een kaart: Waarvoor wil ik een flesje van het gewijde water?

Mijn kaart komt uit de Mysteries of Mary Tarot en heeft als titel: 'Three Marys at the Cross' (III Holy Rood). De drie Maria's staan om het kruis heen. Onderaan, bij de ingang van het labyrint, ligt een blauwe schedel van turkoois. Op mijn sjamanenmantel zit net zo'n schedel. Een wonderlijk toeval.

Deze kaart is ook op de deksel van mijn tarotspel geplakt. Op iedere deksel zit een andere kaart. Toen het spel bezorgd werd had ik net de schedel op de mantel genaaid. Ik was heel verrast die terug te zien op de deksel van dit spel. Een verbinding tussen mijn sjamanenmantel en de weg van lijdende man, en de drie Mary's.

Ik sprenkel het flesje met het gewijde water over de mantel, over de man met zijn wonden en de over Mary's. En ik eer de verbinding met mijn mantel.  

St. Distaff heeft niet bestaan. Een distaff is een spinrok. In de middeleeuwen was dit de dag dat de vrouwen weer met spinnen begonnen na een periode van 12 dagen rust gehouden te hebben. De dagelijkse routine van werk begon weer op deze dag. Het nieuwe van het nieuwe jaar begint zijn glans te verliezen.

Mijn vraag voor een kaart is: Hoe behoudt het nieuwe van het nieuwe jaar zijn glans?

Ik trek VI of Distaff (zwaarden 6) uit The Mysteries of Mary Tarot. Alle kaarten van deze tarot zijn kleine altaartjes. Dit altaar beeldt de traditie uit waarin Maria in een boot geplaatst wordt, omringd door wierook, bloemen en kaarsen. Ze wordt dan overgezet naar de andere kant van een rivier of een meer. In de Rider Waite Tarot staat op deze kaart een boot met veerman en passagiers, die hij naar een andere oever vervoert. Op de voorplecht van de boot staan zwaarden, in deze tarot staat daarvoor in de plaats een kandelaar met kaarsen.

Ik houd de glans van het nieuwe jaar vast door het besef dat het Heilige me begeleidt, waar ik ook ga. Onafscheidelijk.

In veel landen wordt de zon in deze dagen aangemoedigd om weer terug te komen, nu ze ver van de aarde staat. In Japan gebeurt dit ook. Daar sluit de zonnegodin Amaterasu zich tegen het einde van het jaar op in een grot omdat haar broer de oogst vertrapt en ze boos is. Zonder zon is het donker op aarde en groeit de rijst niet. Om Amaterasu te verleiden om naar buiten te komen gaat de godin van Plezier dansen en zingen. Alle andere goden doen mee. Wanneer Amaterasu uit nieuwsgierigheid naar buiten komt om te kijken wat voor vrolijkheid ze hoort, zetten ze een spiegel voor haar neer. Als Amaterasu zichzelf in de spiegel ziet geniet ze. Ze begint te stralen en te schijnen. Eén van de goden sluit dan gauw de grot af met een grote steen, zodat ze er niet meer in terug kan. En dan schijnt Amaterasu schijnt weer voor een heel jaar. Vraag voor een kaart: Wat laat mij stralen?

Ach, dat is de Ster! Tussen de gordijnen verschijn ik uit het donker. Ik zie mijzelf. Met bel en vleugeltjes sta ik te stralen.